بروز ترین مقاله واکسیناسیون حیوانات خانگی: برنامه واکسیناسیون سگ ها + برنامه واکسیناسیون گربه ها + پاسخ به تمام سوالات شما در خصوص واکسیناسیون حیوانات خانگی از رفرنس wsava

چرا واکسیناسیون حیوانات خانگی اینقدر مهم است؟ واکسیناسیون حیوانات خانگی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای تضمین سلامت و طول عمر آن‌ها است، اما آیا واقعاً می‌دانید که چگونه کار می‌کند؟ آیا واکسن سگ و واکسن گربه تفاوت دارند؟ آیا می‌دانید کدام واکسن‌ها حیاتی و کدام‌یک اختیاری هستند؟ آیا با وجود واکسیناسیون، حیوان خانگی شما همچنان ممکن است بیمار شود؟ آیا می‌دانید که واکسیناسیون صحیح نه تنها از حیوان شما محافظت می‌کند، بلکه سلامت خود شما را هم در برابر بیماری‌های مشترک تضمین می‌کند؟ این مقاله، راهنمای جامع و کاملی است که بر اساس آخرین و معتبرترین منابع علمی دنیا، یعنی دستورالعمل‌های WSAVA، به تمامی این سؤالات و ابهامات شما پاسخ می‌دهد.

این مقاله، یک منبع جامع و کامل برای هر سرپرست حیوان خانگی و حتی دانشجویان و دامپزشکان است. برای درک بهتر و دسترسی سریع به اطلاعات، پیش از آغاز بخش اصلی، برنامه‌های کامل واکسیناسیون سگ‌ها و گربه‌ها را در دو جدول مجزا و جامع بررسی خواهیم کرد تا تمام اطلاعات لازم در یک نگاه در دسترس شما قرار گیرد.

برنامه واکسیناسیون گربه ها در یک نگاه: راهنمای ساده و کاربردی

برنامه واکسیناسیون سگ ها در یک نگاه: راهنمای ساده و کاربردی

ضرورت واکسیناسیون در دامپزشکی

واکسیناسیون، به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه در علم دامپزشکی، یک ضرورت پزشکی حیاتی برای حفظ سلامت حیوانات خانگی است. گروه دستورالعمل‌های واکسیناسیون انجمن جهانی دامپزشکی حیوانات کوچک (WSAVA) با هدف ارائه بهترین شیوه‌های واکسیناسیون برای دامپزشکان در سراسر جهان تأسیس شده است. این گروه با تمرکز بر نیازهای خاص کشورهای آسیایی، در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ اقدام به جمع‌آوری اطلاعات و تدوین توصیه‌هایی برای دامپزشکان این منطقه کرد.
واکسیناسیون، حیوانات را در برابر بیماری‌های عفونی رایج که می‌توانند کشنده یا بسیار آسیب‌رسان باشند، محافظت می‌کند. در مناطقی با “فشار بالای بیماری‌های عفونی” (high infectious disease pressure)، واکسینه کردن حداکثر جمعیت حیوانات (ایجاد «ایمنی جمعی» یا herd immunity) از افزایش دفعات واکسیناسیون برای هر حیوان به صورت فردی، حیاتی‌تر است. این رویکرد به ویژه در کنترل بیماری‌هایی مانند هاری سگ‌سانان (canine rabies virus) که همچنان تهدیدی مستمر برای سلامت حیوانات و انسان‌ها در آسیا است، اهمیت دارد.
با این حال، در بسیاری از کشورهای آسیایی، به دلیل عواملی مانند کمبود آموزش‌های دانشگاهی و تکمیلی در زمینه واکسینولوژی، محدودیت در دسترسی به طیف کامل واکسن‌ها و ناآگاهی از دستورالعمل‌های جهانی، بسیاری از دامپزشکان همچنان به واکسیناسیون سالانه با واکسن‌های اصلی (core) و غیر اصلی (non-core) ادامه می‌دهند. گروه WSAVA بر این باور است که با ارائه آموزش‌های لازم و اصلاح پروتکل‌های واکسیناسیون، می‌توان به سمت شیوه‌های مدرن‌تر و مؤثرتر حرکت کرد تا سلامت حیوانات خانگی و جوامع انسانی بهبود یابد.

واکسیناسیون چیست و چگونه از حیوان خانگی شما محافظت می‌کند؟

واکسیناسیون فرآیندی پزشکی است که با استفاده از آنتی‌ژن‌ها (antigens) به سیستم ایمنی بدن حیوان کمک می‌کند تا در برابر عوامل بیماری‌زا مقاومت کند. واکسن‌ها با ایجاد یک پاسخ ایمنی محافظتی، حیوان خانگی شما را در برابر بیماری‌های عفونی رایج که می‌توانند کشنده یا آسیب‌رسان باشند، محافظت می‌کنند. این کار به دو صورت انجام می‌شود:

• محافظت فردی: واکسن، بدن حیوان را به تولید آنتی‌بادی (antibody) وادار می‌کند، به طوری که اگر در آینده با همان عامل بیماری‌زا مواجه شود، سیستم ایمنی‌اش آماده مقابله و از بین بردن آن باشد.
• ایمنی جمعی (Herd Immunity): واکسیناسیون گسترده یک جمعیت از حیوانات، احتمال انتقال بیماری را کاهش می‌دهد و به این ترتیب، حیواناتی را که واکسینه نشده‌اند (مثلاً به دلیل سن کم یا بیماری) نیز به صورت غیرمستقیم محافظت می‌کند. این مفهوم در کنترل بیماری‌هایی مانند هاری سگ‌سانان (canine rabies) که در بسیاری از کشورهای آسیایی تهدیدی برای سلامت حیوانات و انسان‌ها است، اهمیت ویژه‌ای دارد.

انواع واکسن در دامپزشکی؛ واکسن های اصلی و واکسن های غیر اصلی (اختیاری و مناطقی)

دستورالعمل‌های WSAVA واکسن‌ها را به دو دسته اصلی و غیر اصلی تقسیم می‌کند:

• واکسن‌های اصلی (Core Vaccines): این واکسن‌ها برای تمامی سگ‌ها و گربه‌ها ضروری هستند، زیرا آن‌ها را در برابر بیماری‌های شایع و اغلب کشنده مانند ویروس دیستمپر سگ‌سانان (CDV)، پاروویروس سگ‌سانان (CPV-2)، و ویروس پن‌لکوپنی گربه (FPV) محافظت می‌کنند.
• واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines): این واکسن‌ها تنها برای حیوانات خاصی توصیه می‌شوند که سبک زندگی یا محل زندگی‌شان آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های خاص قرار می‌دهد. به عنوان مثال، واکسن‌های لپتوسپیرا (Leptospira) یا ویروس لوسمی گربه (feline leukaemia virus) جزء واکسن‌های غیر اصلی محسوب می‌شوند.

انتخاب واکسن و پروتکل واکسیناسیون باید بر اساس توصیه‌های علمی و با در نظر گرفتن شرایط محلی و سبک زندگی هر حیوان انجام شود تا بهترین محافظت ممکن فراهم گردد.

تفاوت کلیدی بین واکسن‌های اصلی (Core) و واکسن‌های غیر اصلی (Non-core)

گروه دستورالعمل‌های واکسیناسیون WSAVA برای روشن شدن اهمیت واکسن‌ها، آن‌ها را به دو گروه اصلی و غیر اصلی تقسیم می‌کند. این تقسیم‌بندی به دامپزشکان کمک می‌کند تا با توجه به شرایط، مناسب‌ترین پروتکل واکسیناسیون را برای هر حیوان خانگی تعیین کنند.

واکسن‌های اصلی (Core Vaccines)

این دسته از واکسن‌ها به عنوان ضروری‌ترین واکسن‌ها شناخته می‌شوند و برای تمامی سگ‌ها و گربه‌ها، بدون توجه به سبک زندگی، محل زندگی یا شرایط جغرافیایی، حیاتی هستند. واکسن‌های اصلی از حیوان در برابر بیماری‌های شایع و کشنده محافظت می‌کنند که خطر ابتلا به آن‌ها در سراسر جهان وجود دارد. به عنوان مثال، در سگ‌ها، واکسن‌های اصلی شامل ویروس دیستمپر (canine distemper virus)، پاروویروس (canine parvovirus type 2) و آدنوویروس (canine adenovirus type 1) هستند و در گربه‌ها، شامل ویروس پن‌لکوپنی گربه (feline panleukopenia virus) و ویروس‌های هرپس (feline herpesvirus-1) و کلسی‌ویروس (feline calicivirus) می‌باشند. در مناطقی که بیماری هاری (rabies) شایع است، واکسن هاری نیز در دسته واکسن‌های اصلی قرار می‌گیرد.

واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines)

این واکسن‌ها تنها در شرایط خاص و بر اساس ارزیابی دقیق ریسک-فایده (risk-benefit analysis) برای هر حیوان به صورت فردی توصیه می‌شوند. استفاده از واکسن‌های غیر اصلی تنها زمانی منطقی است که سبک زندگی، موقعیت جغرافیایی یا شرایط محیطی حیوان، او را در معرض خطر واقعی ابتلا به یک بیماری خاص قرار دهد. به عبارت دیگر، این واکسن‌ها به نیازهای فردی هر حیوان و احتمال مواجهه او با عامل بیماری‌زا بستگی دارند. به عنوان مثال، واکسن‌های لپتوسپیرا (Leptospira) یا لایم (Lyme) برای سگ‌هایی توصیه می‌شوند که در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند یا در معرض محیط‌های خاصی هستند.

خلاصه تفاوت‌های واکسن های اصلی و غیر اصلی (اختیاری)

• ضرورت: واکسن‌های اصلی همیشه ضروری هستند، در حالی که واکسن‌های غیر اصلی تنها زمانی که ریسک مواجهه وجود دارد، توصیه می‌شوند.
• مخاطب: واکسن‌های اصلی برای همه سگ‌ها و گربه‌ها هستند، اما واکسن‌های غیر اصلی برای حیوانات خاص بر اساس سبک زندگی‌شان است.
• تحلیل: انتخاب واکسن‌های اصلی از پیش مسلم و ضروری است، اما انتخاب واکسن‌های غیر اصلی نیازمند یک تحلیل دقیق از شرایط فردی هر حیوان است.

برنامه جامع واکسیناسیون سگ‌ها بر اساس دستورالعمل WSAVA

بر اساس دستورالعمل‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، یک برنامه واکسیناسیون جامع برای سگ‌ها باید فراتر از یک رویکرد ساده و سالانه باشد و به دو دسته اصلی و غیر اصلی تقسیم شود تا حداکثر محافظت و حداقل ریسک فراهم شود.

واکسیناسیون توله سگ ها

واکسیناسیون توله‌ها (puppy vaccination) حیاتی‌ترین بخش از این برنامه است. توله‌ها باید مجموعه‌ای از واکسن‌ها را دریافت کنند که از آن‌ها در برابر بیماری‌های اصلی و کشنده محافظت می‌کند. از آنجایی که آنتی‌بادی‌های مادری (maternal antibodies) می‌توانند با اثر واکسن تداخل ایجاد کنند، برنامه واکسیناسیون باید شامل تزریق‌های متعدد باشد تا ایمنی کامل حاصل شود. واکسن‌های اصلی سگ‌سانان شامل ویروس دیستمپر سگ‌سانان (canine distemper virus)، پاروویروس سگ‌سانان (canine parvovirus type 2)، و آدنوویروس سگ‌سانان (canine adenovirus type 1) هستند.

جدول برنامه واکسیناسیون توله سگ‌ها بر اساس دستورالعمل WSAVA

بر اساس دستورالعمل‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، واکسیناسیون توله‌ها باید به صورت یک دوره واکسیناسیون چندگانه انجام شود تا بر تداخل احتمالی آنتی‌بادی‌های مادری (maternal antibodies) غلبه کند و ایمنی پایدار ایجاد شود. هرچند مقاله اصلی یک جدول دقیق ارائه نکرده بود، اما اصول آن به وضوح بیان می‌کند که واکسیناسیون توله سگ‌ها از سن ۶ تا ۸ هفتگی آغاز شده و تا ۱۶ هفتگی یا بالاتر ادامه می‌یابد.
در ادامه، یک برنامه واکسیناسیون معمول بر اساس اصول WSAVA در قالب جدول ارائه شده است.

نکات مهم واکسیناسیون توله سگ ها

• واکسن هاری (Rabies): این واکسن معمولاً در سن ۱۲ هفتگی یا بالاتر تزریق می‌شود و در مناطق بومی بیماری هاری، یک واکسن اصلی محسوب می‌شود. زمان دقیق تزریق ممکن است بر اساس قوانین محلی متفاوت باشد.
• واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines): واکسن‌های غیر اصلی مانند لپتوسپیرا (Leptospira) یا بوردتلا (Bordetella) بسته به سبک زندگی سگ و احتمال مواجهه با بیماری، می‌توانند از سن ۸ هفتگی یا بالاتر به برنامه واکسیناسیون اضافه شوند.
• اولین بوستر (First Booster): پس از تکمیل این دوره واکسیناسیون، یک واکسن بوستر دیگر در سن ۶ تا ۱۲ ماهگی توصیه می‌شود تا ایمنی حیوان تثبیت شود.

به یاد داشته باشید که این یک برنامه کلی است و دامپزشک شما با در نظر گرفتن شرایط خاص سگتان، بهترین پروتکل را برای او تعیین خواهد کرد.

واکسیناسیون سگ‌های بالغ و واکسن‌های اصلی سگ ها (Core Vaccines)

پس از تکمیل برنامه واکسیناسیون اولیه در دوران تولگی و اولین واکسیناسیون سالانه (first annual booster)، نیازی به واکسیناسیون سالانه با تمامی واکسن‌های اصلی نیست. دستورالعمل‌های WSAVA توصیه می‌کنند که واکسن‌های اصلی هر سه سال یک بار (triennially) تزریق شوند، زیرا طول مدت ایمنی (duration of immunity) این واکسن‌ها حداقل سه سال است. این رویکرد به کاهش خطر واکنش‌های جانبی (adverse reactions) ناشی از واکسیناسیون‌های غیرضروری کمک می‌کند.

واکسن‌های اصلی سگ‌ها (Core Vaccines): ضروری‌ترین واکسن‌ها

واکسن‌های اصلی سگ‌ها، ستون اصلی یک برنامه واکسیناسیون مؤثر و مسئولانه هستند. بر اساس توصیه‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، این واکسن‌ها برای تمامی سگ‌ها، صرف‌نظر از سبک زندگی، مکان جغرافیایی یا شرایط محیطی‌شان، ضروری و حیاتی تلقی می‌شوند. این واکسن‌ها سگ‌ها را در برابر بیماری‌های شایع و کشنده محافظت می‌کنند که در سراسر جهان پخش شده‌اند و احتمالاً هر سگی در طول زندگی خود با آن‌ها مواجه خواهد شد. این واکسن‌های اصلی شامل موارد زیر هستند:

• ویروس دیستمپر سگ‌سانان (Canine Distemper Virus – CDV): یک بیماری ویروسی بسیار مسری که سیستم تنفسی، گوارشی و عصبی را درگیر می‌کند و اغلب کشنده است.
• پاروویروس سگ‌سانان نوع ۲ (Canine Parvovirus Type 2 – CPV-2): این ویروس باعث گاستروانتریت حاد و شدید می‌شود که با استفراغ و اسهال خونی همراه است و به ویژه در توله‌ها می‌تواند مرگبار باشد.
• آدنوویروس سگ‌سانان نوع ۱ (Canine Adenovirus Type 1 – CAV-1): این ویروس عامل هپاتیت عفونی سگ‌سانان (infectious canine hepatitis) است که می‌تواند به کبد آسیب جدی برساند.
• هاری (Rabies): در مناطقی که این بیماری شایع است (مانند اکثر کشورهای آسیایی)، واکسن هاری نیز در دسته واکسن‌های اصلی قرار می‌گیرد. این بیماری یک عفونت ویروسی کشنده است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به انسان‌ها نیز منتقل شود.

دستورالعمل WSAVA بر اهمیت تزریق این واکسن‌ها در دوران تولگی و سپس تکرار آن‌ها به صورت دوره‌ای، ترجیحاً هر سه سال یک بار، تأکید دارد، زیرا ایمنی حاصل از آن‌ها برای یک دوره طولانی (حداقل ۳ سال) پایدار است. این رویکرد به کاهش خطر واکسیناسیون بیش از حد (over-vaccination) و عوارض جانبی احتمالی کمک می‌کند، در حالی که مطمئن می‌شویم سگ شما در برابر جدی‌ترین تهدیدات سلامتی محافظت شده است.

واکسن‌های دیستمپر، پاروویروس و آدنوویروس (DHPP/DA2PP)

واکسن‌های دیستمپر، پاروویروس و آدنوویروس، که معمولاً به صورت ترکیبی (با نام‌های تجاری مختلفی مانند DHPP یا DA2PP) تزریق می‌شوند، از مهم‌ترین واکسن‌های اصلی (Core Vaccines) برای سگ‌ها هستند. این واکسن‌ها سگ را در برابر سه بیماری بسیار خطرناک و اغلب کشنده محافظت می‌کنند. بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، این واکسن‌ها برای تمامی سگ‌ها در سراسر جهان، بدون توجه به سبک زندگی آن‌ها، کاملاً ضروری هستند.

ویروس دیستمپر سگ‌سانان (Canine Distemper Virus – CDV)

این ویروس یک عامل بیماری‌زای بسیار مسری است که می‌تواند به سیستم‌های تنفسی، گوارشی و عصبی سگ آسیب جدی برساند. علائم بیماری دیستمپر شامل تب، سرفه، استفراغ، اسهال و در مراحل پیشرفته، علائم عصبی مانند تشنج است. این بیماری میزان مرگ و میر بالایی دارد و واکسیناسیون مؤثرترین راه برای پیشگیری از آن است.

پاروویروس سگ‌سانان نوع ۲ (Canine Parvovirus Type 2 – CPV-2)

پاروویروس به ویژه در توله‌ها بسیار خطرناک است و باعث یک بیماری گوارشی حاد و شدید می‌شود. علائم آن شامل استفراغ شدید، اسهال خونی، بی حالی و دهیدراتاسیون (کم‌آبی بدن) است. این بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند و در صورت عدم درمان به موقع، اغلب کشنده است. واکسن پاروویروس یکی از ضروری‌ترین واکسن‌ها برای توله‌هاست تا آن‌ها را در حساس‌ترین دوره زندگی‌شان محافظت کند.

آدنوویروس سگ‌سانان نوع ۱ (Canine Adenovirus Type 1 – CAV-1)

این ویروس عامل بیماری «هپاتیت عفونی سگ‌سانان» (infectious canine hepatitis) است که می‌تواند به کبد، کلیه و چشم‌ها آسیب برساند. علائم آن می‌تواند از تب خفیف تا آسیب‌های شدید کبدی و خونریزی متغیر باشد. واکسن آدنوویروس در ترکیب با واکسن‌های دیگر، سگ را از این بیماری جدی محافظت می‌کند.

WSAVA توصیه می‌کند که این واکسن‌ها در دوران تولگی به صورت یک دوره واکسیناسیون اولیه (primary vaccination series) و سپس به صورت تزریق دوره‌ای (booster vaccination) هر سه سال یک بار تکرار شوند تا ایمنی پایدار حفظ شود و از واکسیناسیون غیرضروری و عوارض جانبی احتمالی جلوگیری گردد.

واکسن هاری سگ (Rabies)

واکسن هاری یک واکسن حیاتی و در بسیاری از مناطق جهان، از جمله بخش‌های وسیعی از آسیا، یک واکسن اصلی (Core Vaccine) محسوب می‌شود. این واکسن نه تنها برای حفاظت سگ در برابر یک بیماری کشنده ضروری است، بلکه به دلیل ماهیت مشترک بیماری هاری بین حیوان و انسان (Zoonotic)، نقش بسیار مهمی در بهداشت عمومی (Public Health) ایفا می‌کند.

اهمیت و ضرورت واکسن هاری در سگ ها

هاری یک بیماری ویروسی حاد و پیش‌رونده است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار داده و تقریباً همیشه کشنده است. این بیماری از طریق بزاق حیوان آلوده، معمولاً از طریق گازگرفتگی، منتقل می‌شود. با توجه به شیوع بالای هاری در بسیاری از کشورهای آسیایی و خطر انتقال آن به انسان، واکسیناسیون هاری برای تمامی سگ‌ها یک اقدام ضروری و معمولاً اجباری است. دستورالعمل‌های WSAVA تأکید می‌کنند که در مناطق بومی هاری (endemic areas)، واکسن هاری باید در برنامه واکسیناسیون اصلی تمامی سگ‌ها گنجانده شود.

پروتکل واکسیناسیون هاری در سگ ها

برخلاف برخی واکسن‌های دیگر، طول مدت ایمنی (Duration of Immunity) واکسن هاری می‌تواند متفاوت باشد و به نوع واکسن و قوانین محلی بستگی دارد. برخی از واکسن‌ها ایمنی یک ساله و برخی دیگر ایمنی سه ساله ایجاد می‌کنند. بنابراین، دامپزشکان باید با قوانین و مقررات محلی و توصیه‌های شرکت سازنده واکسن در مورد زمان‌بندی تزریق مجدد (booster) آشنا باشند. معمولاً، اولین واکسن هاری به توله در سن ۳ ماهگی تزریق می‌شود و پس از آن، به صورت دوره‌ای تکرار می‌گردد.

هشدار در مورد استفاده غیرضروری واکسن هاری

WSAVA در گزارش خود به نگرانی‌هایی در مورد استفاده بیش از حد از واکسن هاری در برخی مناطق آسیا اشاره می‌کند. به طور خاص، در مواردی مشاهده شده که دامپزشکان پس از هر بار گازگرفتگی یک سگ، یک دوره کامل پیشگیری پس از مواجهه (Post-Exposure Prophylaxis – PEP) با هاری را برای آن سگ تجویز می‌کنند، حتی اگر حیوان قبلاً واکسینه شده باشد. این عمل به عنوان یک رویه غیرضروری در نظر گرفته می‌شود و منابع واکسن را که می‌توانند برای واکسیناسیون جمعیت سگ‌های ولگرد (stray dogs) مورد استفاده قرار گیرند، هدر می‌دهد. درک صحیح از پروتکل‌های واکسیناسیون، به جلوگیری از این رویه‌های نادرست و استفاده بهینه از منابع کمک می‌کند.

برنامه واکسیناسیون مجدد سگ‌های بالغ: توصیه‌های سه‌ساله و سالانه

پس از تکمیل دوره واکسیناسیون اولیه تولگی، برنامه واکسیناسیون سگ‌های بالغ باید بر اساس دو اصل کلیدی WSAVA یعنی سه‌ساله بودن برای واکسن‌های اصلی و سالانه بودن برای واکسن‌های غیر اصلی تنظیم شود. این رویکرد به جلوگیری از واکسیناسیون بیش از حد و عوارض جانبی احتمالی آن کمک می‌کند، در حالی که ایمنی حیوان به طور کامل حفظ می‌شود.

واکسن‌های اصلی (Core Vaccines): تزریق هر سه سال یک بار

بر اساس تحقیقات گسترده، طول مدت ایمنی (duration of immunity) واکسن‌های اصلی سگ‌سانان، شامل واکسن‌های دیستمپر (Canine Distemper Virus)، پاروویروس (Canine Parvovirus)، و آدنوویروس (Canine Adenovirus)، حداقل سه سال و در بسیاری موارد حتی بیشتر است. بنابراین، WSAVA اکیداً توصیه می‌کند که این واکسن‌ها پس از اولین تزریق بوستر در یک سالگی، هر سه سال یک بار تکرار شوند. این کار به دامپزشکان اجازه می‌دهد تا از یک برنامه واکسیناسیون مؤثر و در عین حال بهینه پیروی کنند و از تزریق‌های غیرضروری که می‌توانند منجر به عوارض جانبی شوند، خودداری کنند.

واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines): تزریق سالانه

واکسن‌های غیر اصلی، مانند واکسن لپتوسپیرا (Leptospira) و بوردتلا (Bordetella)، محافظت کوتاه‌مدت‌تری ایجاد می‌کنند. این واکسن‌ها تنها در صورتی که سگ شما در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌ها باشد، توصیه می‌شوند و اغلب نیاز به تزریق سالانه دارند تا ایمنی آن‌ها به درستی حفظ شود. تصمیم‌گیری برای استفاده از این واکسن‌ها کاملاً به سبک زندگی سگ (مانند دسترسی به محیط‌های بیرون از خانه، تماس با سگ‌های دیگر، یا سفر به مناطق پرخطر) بستگی دارد و باید با مشورت دامپزشک انجام شود.

تزریق مجدد واکسن هاری (Rabies)

در مورد واکسن هاری، اگرچه اغلب یک واکسن اصلی در نظر گرفته می‌شود، اما برنامه واکسیناسیون مجدد آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی از واکسن‌های هاری، ایمنی سه ساله ایجاد می‌کنند و برخی دیگر نیاز به تزریق سالانه دارند. در این مورد، باید از قوانین محلی و دستورالعمل‌های شرکت سازنده پیروی کرد.

این رویکرد دوگانه، که در آن واکسن‌های اصلی هر سه سال و واکسن‌های غیر اصلی به صورت سالانه (در صورت نیاز) تزریق می‌شوند، برنامه واکسیناسیون سگ شما را مطابق با بالاترین استانداردهای دامپزشکی جهانی نگه می‌دارد.

واکسن‌های غیر اصلی سگ ها (اختیاری)(Non-core Vaccines)

واکسن‌های غیر اصلی تنها برای سگ‌هایی توصیه می‌شوند که به دلیل سبک زندگی یا موقعیت جغرافیایی خاص، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مشخصی قرار دارند. تصمیم‌گیری برای استفاده از این واکسن‌ها، مانند واکسن لپتوسپیرا (Leptospira) یا بوردتلا (Bordetella)، باید توسط دامپزشک و پس از یک تحلیل دقیق ریسک-فایده (risk-benefit analysis) انجام شود. عواملی مانند دسترسی حیوان به محیط‌های بیرونی، تماس با سایر حیوانات، و شیوع بیماری در منطقه محلی باید در نظر گرفته شود. برای مثال، سگ‌هایی که در محیط‌های شهری پرخطر زندگی می‌کنند، ممکن است به واکسن لپتوسپیرا نیاز داشته باشند. این واکسن‌ها ممکن است نیاز به تزریق سالانه داشته باشند تا سطح ایمنی بدن را حفظ کنند.

در نهایت، واکسن هاری (rabies) در مناطقی که این بیماری شایع است، به عنوان یک واکسن اصلی در نظر گرفته می‌شود و تزریق آن اغلب توسط قوانین محلی اجباری است. این برنامه جامع، تضمین‌کننده حداکثر حفاظت برای هر سگ، با توجه به نیازهای فردی آن، خواهد بود.

واکسن‌های غیر اصلی سگ (Non-core Vaccines): بر اساس سبک زندگی

برخلاف واکسن‌های اصلی که برای تمامی سگ‌ها ضروری هستند، واکسن‌های غیر اصلی تنها برای حیواناتی توصیه می‌شوند که به دلیل سبک زندگی، محل زندگی یا شرایط محیطی خاص خود، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مشخصی قرار دارند. دستورالعمل‌های WSAVA تأکید می‌کنند که تصمیم‌گیری در مورد استفاده از این واکسن‌ها باید بر اساس یک تحلیل ریسک-فایده (risk-benefit analysis) دقیق برای هر سگ به صورت فردی انجام شود.

نحوه تحلیل ریسک

دامپزشک شما باید عواملی مانند موارد زیر را در نظر بگیرد:

• میزان دسترسی به فضای آزاد: آیا سگ شما در یک آپارتمان شهری زندگی می‌کند یا به صورت آزاد در مناطق روستایی رفت‌وآمد دارد؟
• تماس با سایر حیوانات: آیا سگ شما به پارک سگ‌ها، مهدکودک سگ‌ها، پانسیون یا نمایشگاه‌های سگ می‌رود؟
• موقعیت جغرافیایی: آیا بیماری‌های خاصی مانند لپتوسپیروز در منطقه شما شایع است؟
• سفر: آیا شما با سگ خود به مناطق دیگری که بیماری‌های خاصی در آن‌ها شایع است، سفر می‌کنید؟

مثال‌هایی از واکسن‌های غیر اصلی

• لپتوسپیرا (Leptospira): این واکسن برای سگ‌هایی که در مناطق مرطوب زندگی می‌کنند، با آب راکد در تماس هستند، یا به شکار موش و سایر جوندگان می‌پردازند، بسیار توصیه می‌شود.
• بوردتلا (Bordetella bronchiseptica): این واکسن که عامل اصلی “سرفه لانه” (Kennel Cough) است، برای سگ‌هایی که در معرض تماس نزدیک با سایر سگ‌ها قرار دارند (مانند سگ‌هایی که به پانسیون یا کلاس‌های آموزشی می‌روند) توصیه می‌شود.
• ویروس آنفلوآنزای سگ‌سانان (Canine Influenza Virus): این واکسن برای سگ‌هایی که به سفرهای بین‌المللی می‌روند یا در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند، مفید است.

به دلیل ماهیت این بیماری‌ها، ایمنی حاصل از واکسن‌های غیر اصلی اغلب کوتاه‌مدت است و بنابراین نیاز به تزریق سالانه دارند تا سطح محافظت را حفظ کنند. انتخاب درست واکسن‌های غیر اصلی، برنامه واکسیناسیون را بهینه کرده و سلامت سگ شما را در برابر بیماری‌های مرتبط با سبک زندگی‌اش تضمین می‌کند.

واکسن لپتوسپیرا: واکسنی برای سگ‌های پرخطر

واکسن لپتوسپیرا (Leptospira) به عنوان یک واکسن غیر اصلی (Non-core Vaccine) شناخته می‌شود، به این معنی که برای تمامی سگ‌ها ضروری نیست و تنها برای سگ‌هایی توصیه می‌شود که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند. این بیماری یک عفونت باکتریایی جدی است که می‌تواند به اندام‌های داخلی مانند کبد و کلیه‌ها آسیب برساند و حتی در انسان‌ها نیز ایجاد بیماری کند (بیماری مشترک بین حیوان و انسان یا Zoonotic).

اهمیت و عوامل خطر

باکتری لپتوسپیرا در محیط‌های مرطوب، آب‌های راکد، و خاک آلوده به ادرار حیوانات آلوده (به ویژه جوندگان) یافت می‌شود. بنابراین، سگ‌هایی که سبک زندگی‌شان آن‌ها را در معرض این محیط‌ها قرار می‌دهد، در معرض خطر بالاتری هستند. این سگ‌ها شامل:

• سگ‌هایی که به مناطق روستایی یا اطراف مزرعه‌ها می‌روند.
• سگ‌هایی که در نزدیکی آب‌های راکد، برکه‌ها یا رودخانه‌ها بازی می‌کنند.
• سگ‌هایی که در مناطقی با شیوع بالا زندگی می‌کنند.
• سگ‌هایی که به شکار می‌پردازند یا با حیات وحش در تماس هستند.

پروتکل واکسیناسیون واکسن لپتوسپیرا

واکسن لپتوسپیرا اغلب به صورت ترکیبی با واکسن‌های اصلی (مانند DHPP) در طول دوره واکسیناسیون تولگی تزریق می‌شود. این واکسن معمولاً به دو دوز اولیه با فاصله ۲ تا ۴ هفته نیاز دارد تا ایمنی کامل ایجاد شود. به دلیل این که ایمنی حاصل از این واکسن کوتاه‌تر از واکسن‌های اصلی است، تزریق سالانه آن برای حفظ محافظت ضروری است.

هشدار های واکسن لپتوسپیرا

مقاله WSAVA اشاره می‌کند که واکسن لپتوسپیرا در مقایسه با سایر واکسن‌ها، ریسک بیشتری برای ایجاد واکنش‌های جانبی (adverse reactions) دارد، به خصوص در سگ‌های جوان یا نژادهای کوچک. این واکنش‌ها ممکن است شامل درد در محل تزریق، تب خفیف یا در موارد نادر، واکنش‌های آلرژیک باشد. با این حال، دامپزشک شما با ارزیابی دقیق ریسک‌های موجود در منطقه شما و سبک زندگی سگتان، می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا فواید واکسیناسیون از خطرات آن بیشتر است یا خیر.
به همین دلیل، تصمیم‌گیری برای استفاده از واکسن لپتوسپیرا یک نمونه بارز از تحلیل ریسک-فایده در واکسیناسیون حیوانات خانگی است.

واکسن بوردتلا (Bordetella)

واکسن بوردتلا (Bordetella bronchiseptica)، که عموماً برای پیشگیری از “سرفه لانه” (Kennel Cough) استفاده می‌شود، یک واکسن غیر اصلی (Non-core Vaccine) است. این واکسن برای سگ‌هایی توصیه می‌شود که در معرض تماس نزدیک با تعداد زیادی از سگ‌های دیگر قرار دارند.

ماهیت بیماری سرفه لانه و راه‌های انتقال بوردتلا

بیماری سرفه لانه یک سندرم تنفسی بسیار مسری است که توسط باکتری بوردتلا برونشی‌سپتیکا و همچنین ویروس‌هایی مانند پاراآنفلوانزای سگ‌سانان (Canine Parainfluenza Virus) ایجاد می‌شود. این بیماری در مکان‌های شلوغ مانند پانسیون‌ها، مهدکودک‌های سگ، پارک‌های سگ و نمایشگاه‌ها به سرعت شیوع پیدا می‌کند. علائم آن شامل سرفه خشک و شدید، عطسه و ترشحات بینی است.

پروتکل واکسیناسیون بوردتلا

واکسن بوردتلا در اشکال مختلفی موجود است:

• قطره بینی (Intranasal): این شکل از واکسن مستقیماً به بینی سگ چکانده می‌شود و پاسخ ایمنی موضعی در دستگاه تنفسی ایجاد می‌کند. این نوع واکسن اغلب سریع‌تر عمل می‌کند.
• خوراکی (Oral): این نوع واکسن به صورت خوراکی به سگ داده می‌شود.
• تزریقی (Injectable): این شکل از واکسن به صورت تزریقی استفاده می‌شود.

بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، این واکسن معمولاً به صورت سالانه تزریق می‌شود تا ایمنی حیوان حفظ گردد. در برخی شرایط، مانند زمانی که سگ به یک مکان پرخطر مانند پانسیون می‌رود، ممکن است نیاز به تزریق‌های مکررتر باشد.

تصمیم‌گیری برای واکسیناسیون بوردتلا

استفاده از واکسن بوردتلا یک نمونه بارز از “واکسیناسیون بر اساس سبک زندگی” است. اگر سگ شما به صورت منظم به پانسیون یا کلاس‌های آموزشی می‌رود، این واکسن یک اقدام پیشگیرانه مهم برای حفظ سلامت او خواهد بود. دامپزشک شما با در نظر گرفتن سبک زندگی سگتان می‌تواند بهترین تصمیم را برای او بگیرد.

سایر واکسن‌های اختیاری سگ‌ها

علاوه بر واکسن‌های اصلی و واکسن‌هایی مانند لپتوسپیرا و بوردتلا که به طور گسترده‌تری استفاده می‌شوند، چندین واکسن غیر اصلی دیگر نیز وجود دارند که تنها در شرایط خاص و برای سگ‌های در معرض خطر توصیه می‌شوند. تصمیم‌گیری برای استفاده از این واکسن‌ها نیز باید بر اساس یک تحلیل ریسک-فایده دقیق توسط دامپزشک انجام شود.

واکسن‌های مهم اختیاری سگ ها

• ویروس آنفلوآنزای سگ‌سانان (Canine Influenza Virus – CIV): این واکسن برای سگ‌هایی که به صورت مکرر به مسافرت‌های هوایی می‌روند، در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند یا در مناطقی با شیوع بالا زندگی می‌کنند، توصیه می‌شود.
• ویروس پاراآنفلوانزای سگ‌سانان (Canine Parainfluenza Virus – CPiV): این ویروس یکی از عوامل اصلی سرفه لانه (Kennel Cough) است. واکسن آن اغلب در ترکیب با واکسن‌های بوردتلا و آدنوویروس به صورت تزریقی یا قطره بینی در دسترس است. این واکسن برای سگ‌هایی که در معرض تماس نزدیک با سایر سگ‌ها قرار دارند، مفید است.
• ویروس کرونای سگ‌سانان (Canine Coronavirus – CCV): این واکسن برای پیشگیری از یک بیماری گوارشی خفیف در سگ‌ها استفاده می‌شود. بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، این واکسن به دلیل شایع نبودن فرم شدید بیماری و اثربخشی محدود، معمولاً توصیه نمی‌شود.
• سالک (Leishmaniasis): این بیماری در مناطق خاصی از جهان (مانند مدیترانه) که سگ‌ها در معرض نیش پشه خاکی آلوده قرار دارند، شایع است. واکسن آن برای سگ‌هایی که به این مناطق سفر می‌کنند یا در آن‌ها زندگی می‌کنند، توصیه می‌شود.

ارزیابی دقیق برای واکسن های اختیاری سگ ها

مهم‌ترین نکته در مورد این واکسن‌های اختیاری این است که دامپزشک باید با در نظر گرفتن محل زندگی، سبک زندگی و شرایط فردی هر سگ، تصمیم بگیرد که آیا فواید واکسیناسیون از خطرات احتمالی آن بیشتر است یا خیر. یک واکسیناسیون جامع و مؤثر، واکسیناسیونی است که به دقت برای نیازهای خاص هر حیوان تنظیم شده باشد.

واکسن‌های توصیه نشده برای سگ‌ها: واکسن کرونا و ژیاردیا

بر اساس توصیه‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، برخی واکسن‌ها به دلیل اثربخشی محدود یا شیوع کم بیماری، برای استفاده عمومی در سگ‌ها توصیه نمی‌شوند. دو نمونه بارز از این واکسن‌ها، واکسن‌های کروناویروس سگ‌سانان (Canine Coronavirus) و ژیاردیا (Giardia) هستند.

واکسن کروناویروس سگ‌سانان (Canine Coronavirus – CCV)

ویروس کرونای سگ‌سانان عامل یک بیماری گوارشی (Gastrointestinal Disease) است که معمولاً خفیف و خود محدود شونده (Self-limiting) است. علائم آن ممکن است شامل اسهال و استفراغ باشد. طبق دستورالعمل‌های WSAVA، این واکسن به چند دلیل توصیه نمی‌شود:

• شیوع کم فرم شدید: فرم شدید و کشنده بیماری کروناویروس در سگ‌ها بسیار نادر است.
• اثربخشی محدود: مطالعات نشان می‌دهند که این واکسن در پیشگیری از بیماری یا کاهش شدت علائم آن اثربخشی قابل توجهی ندارد.
• اولویت با واکسن‌های اصلی: تمرکز اصلی باید بر روی واکسن‌های اصلی مانند پاروویروس باشد که بیماری‌های بسیار کشنده‌تری ایجاد می‌کنند.

واکسن ژیاردیا (Giardia)؛ واکسن توصیه نشده برای سگ سانان

ژیاردیا یک انگل روده‌ای است که می‌تواند در سگ‌ها باعث اسهال شود. در گذشته واکسن‌هایی برای آن در دسترس بود، اما این واکسن‌ها نیز مانند واکسن کروناویروس، توصیه نمی‌شوند. دلایل اصلی این عدم توصیه شامل:

• اثربخشی محدود: واکسن ژیاردیا در پیشگیری از عفونت یا دفع انگل اثربخشی پایینی داشت.
• کنترل بهتر با درمان: عفونت ژیاردیا با داروهای ضد انگل قابل درمان است و راه‌های پیشگیری بهداشتی مؤثرتری برای آن وجود دارد.

دستورالعمل‌های WSAVA با هدف یک رویکرد منطقی و مبتنی بر شواهد در واکسیناسیون، استفاده از واکسن‌هایی که سودمندی آن‌ها اثبات نشده است را توصیه نمی‌کنند. این کار به دامپزشکان کمک می‌کند تا از واکسیناسیون غیرضروری و ریسک‌های احتمالی آن جلوگیری کرده و بر روی واکسن‌های واقعاً ضروری و مؤثر تمرکز کنند.

برنامه جامع واکسیناسیون گربه‌ها بر اساس دستورالعمل WSAVA

همانند سگ‌ها، برنامه واکسیناسیون گربه‌ها نیز بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA به دو دسته اصلی و غیر اصلی تقسیم می‌شود. هدف این است که گربه‌ها در برابر بیماری‌های کشنده و شایع محافظت شوند، در حالی که از واکسیناسیون بیش از حد جلوگیری می‌شود.

جدول برنامه واکسیناسیون بچه گربه‌ها از 8 هفتگی تا 16 هفتگی

بر اساس دستورالعمل‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، واکسیناسیون بچه‌گربه‌ها باید به صورت یک دوره واکسیناسیون چندگانه از سن ۸-۹ هفتگی آغاز شده و تا ۱۶ هفتگی یا بالاتر ادامه یابد تا بر تداخل احتمالی آنتی‌بادی‌های مادری (maternal antibodies) غلبه کند و ایمنی پایدار ایجاد شود.
در ادامه، یک برنامه واکسیناسیون معمول بر اساس اصول WSAVA در قالب جدول ارائه شده است.

نکات مهم واکسیناسیون گربه

• واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines): واکسن‌های غیر اصلی مانند ویروس لوسمی گربه (FeLV) بسته به سبک زندگی گربه و احتمال مواجهه با بیماری، می‌تواند از سن ۸ هفتگی به برنامه واکسیناسیون اضافه شود و معمولاً به دو دوز نیاز دارد.
• واکسن هاری (Rabies): این واکسن در مناطقی که هاری شایع است، از سن ۱۲ هفتگی یا بالاتر تزریق می‌شود و یک واکسن اصلی محسوب می‌گردد.
• اولین بوستر (First Booster): پس از تکمیل این دوره واکسیناسیون، یک واکسن بوستر دیگر در سن ۶ تا ۱۲ ماهگی توصیه می‌شود تا ایمنی حیوان تثبیت شود.

به یاد داشته باشید که این یک برنامه کلی است و دامپزشک شما با در نظر گرفتن شرایط خاص گربه‌تان، بهترین پروتکل را برای او تعیین خواهد کرد.

واکسن‌های اصلی گربه‌ها (Core Vaccines): واکسن‌های ضروری

واکسن‌های اصلی گربه‌ها، سنگ بنای هر برنامه واکسیناسیون جامع و مؤثر هستند و برای تمامی گربه‌ها، بدون توجه به سبک زندگی، محل زندگی یا شرایط جغرافیایی‌شان، کاملاً ضروری تلقی می‌شوند. این واکسن‌ها از گربه در برابر بیماری‌های بسیار مسری و کشنده محافظت می‌کنند که در سراسر جهان شیوع دارند و گربه‌ها در طول زندگی خود به طور طبیعی با آن‌ها مواجه خواهند شد. این واکسن‌های اصلی عبارتند از:

• واکسن پن‌لکوپنی گربه (Feline Panleukopenia Virus – FPV): این بیماری ویروسی، که اغلب به نام “دیستمپر گربه” نیز شناخته می‌شود، به شدت مسری است و باعث بیماری‌های گوارشی و سرکوب شدید سیستم ایمنی می‌شود. این بیماری به ویژه در بچه گربه‌ها بسیار خطرناک و اغلب کشنده است.
• واکسن ویروس هرپس گربه (Feline Herpesvirus-1 – FHV-1): این ویروس یکی از عوامل اصلی بیماری تنفسی فوقانی در گربه‌ها (Feline Upper Respiratory Tract Disease) است. علائم آن شامل عطسه، ترشحات بینی و چشمی، و تب است. این بیماری می‌تواند به ویژه در بچه گربه‌ها شدید باشد و در برخی موارد به صورت مزمن ادامه یابد.
• واکسن کلسی‌ویروس گربه (Feline Calicivirus – FCV): این ویروس نیز یکی دیگر از عوامل اصلی بیماری تنفسی گربه‌هاست. علائم آن ممکن است از عطسه و ترشحات خفیف تا تب و زخم‌های دردناک در دهان و لنگش متغیر باشد.

بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، این واکسن‌ها پس از تکمیل دوره واکسیناسیون اولیه در دوران بچگی و اولین تزریق بوستر (booster) در یک سالگی، باید هر سه سال یک بار تکرار شوند. این رویکرد به کاهش خطر واکسیناسیون بیش از حد و عوارض جانبی احتمالی کمک کرده و در عین حال ایمنی پایدار را تضمین می‌کند.

واکسن پن‌لکوپنی، هرپس‌ویروس و کلسی‌ویروس (FVRCP)

واکسن FVRCP یکی از مهم‌ترین واکسن‌های ترکیبی است که برای محافظت گربه‌ها در برابر سه بیماری اصلی و بسیار شایع استفاده می‌شود. این واکسن در دسته واکسن‌های اصلی (Core Vaccines) قرار می‌گیرد و بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، تزریق آن برای تمامی گربه‌ها ضروری است.
دستورالعمل‌های WSAVA توصیه می‌کنند که پس از اولین تزریق بوستر در یک سالگی، این واکسن هر سه سال یک بار تکرار شود تا ایمنی پایدار حفظ گردد. این واکسن گربه را در برابر بیماری‌های زیر محافظت می‌کند:

پن‌لکوپنی گربه (Feline Panleukopenia Virus – FPV)

این بیماری ویروسی به شدت مسری است و به سلول‌های در حال تقسیم مانند سلول‌های روده و مغز استخوان حمله می‌کند. پن‌لکوپنی می‌تواند منجر به اسهال شدید، استفراغ و سرکوب شدید سیستم ایمنی (که باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید می‌شود) گردد. این بیماری به ویژه در بچه‌گربه‌ها اغلب کشنده است.

ویروس هرپس گربه (Feline Herpesvirus-1 – FHV-1)

این ویروس یکی از عوامل اصلی بیماری تنفسی فوقانی گربه‌ها (cat flu) است. علائم آن شامل عطسه، ترشحات بینی و چشمی، التهاب ملتحمه (conjunctivitis) و تب است. این بیماری می‌تواند به صورت مزمن ادامه یابد و در زمان استرس دوباره فعال شود.

کلسی‌ویروس گربه (Feline Calicivirus – FCV)

این ویروس نیز یکی از عوامل اصلی بیماری تنفسی است. علائم آن ممکن است از عطسه و ترشحات خفیف تا تب و ایجاد زخم‌های دردناک در دهان و زبان متغیر باشد که می‌تواند غذا خوردن را برای گربه دشوار کند.
این واکسن به صورت یک دوز اولیه در دوران بچگی و پس از آن، به صورت بوستر (booster) در فواصل زمانی مشخص تزریق می‌شود.

واکسن هاری گربه (Rabies)

واکسن هاری (Rabies) یک واکسن حیاتی است که برای گربه‌ها نیز مانند سگ‌ها، به ویژه در مناطقی که این بیماری شایع است، یک واکسن اصلی (Core Vaccine) محسوب می‌شود. این واکسن نه تنها از گربه در برابر یک بیماری ویروسی کشنده محافظت می‌کند، بلکه به دلیل ماهیت مشترک بیماری هاری بین حیوان و انسان (Zoonotic)، نقش حیاتی در بهداشت عمومی دارد.

اهمیت و ضرورت واکسن هاری گربه

هاری یک بیماری ویروسی حاد و پیش‌رونده است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار داده و تقریباً همیشه کشنده است. این بیماری از طریق بزاق حیوان آلوده و معمولاً از طریق گازگرفتگی منتقل می‌شود. با توجه به اینکه گربه‌ها، به خصوص آن‌هایی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند، ممکن است با حیوانات وحشی آلوده مانند خفاش‌ها یا راکون‌ها در تماس باشند، واکسیناسیون هاری برای آن‌ها یک اقدام ضروری است.
در بسیاری از کشورها، واکسیناسیون هاری گربه‌ها اجباری است، به‌ویژه اگر آن‌ها در مناطق بومی این بیماری زندگی کنند. دستورالعمل‌های WSAVA تأکید دارند که در مناطقی که هاری یک بیماری بومی (endemic) است، واکسن هاری باید در برنامه واکسیناسیون اصلی تمامی گربه‌ها گنجانده شود.

پروتکل واکسیناسیون واکسن هاری گربه

زمان‌بندی واکسیناسیون هاری گربه‌ها معمولاً مشابه سگ‌ها است. اولین دوز واکسن اغلب در سن ۱۲ هفتگی یا بالاتر تزریق می‌شود. پس از آن، برنامه تزریق مجدد (booster) ممکن است بسته به قوانین محلی و نوع واکسن متفاوت باشد، که می‌تواند سالانه یا هر سه سال یک بار باشد.
مهم است که دامپزشکان و صاحبان حیوانات خانگی با قوانین محلی و دستورالعمل‌های شرکت سازنده واکسن آشنا باشند تا مطمئن شوند که گربه به طور مداوم در برابر این بیماری خطرناک محافظت می‌شود. این واکسیناسیون یک اقدام کلیدی برای حفظ سلامت گربه و جامعه است.

برنامه واکسیناسیون مجدد گربه‌های بالغ: نکات کلیدی و توصیه‌های جدید

پس از تکمیل دوره واکسیناسیون اولیه بچه‌گربگی و اولین تزریق بوستر در یک سالگی، برنامه واکسیناسیون گربه‌های بالغ باید بر اساس توصیه‌های WSAVA تنظیم شود. این توصیه‌ها بر دو اصل مهم بنا شده‌اند: ۱) عدم واکسیناسیون غیرضروری و ۲) تزریق واکسن‌های اصلی هر سه سال یک بار. این برنامه جامع به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید گربه‌تان در برابر بیماری‌های خطرناک محافظت شده است، در حالی که از واکسیناسیون غیرضروری پرهیز می‌شود.

واکسن‌های اصلی (Core Vaccines): هر سه سال یک بار

بر اساس دستورالعمل‌های WSAVA، واکسن‌های اصلی گربه‌ها شامل واکسن‌های پن‌لکوپنی (Feline Panleukopenia Virus)، هرپس‌ویروس (Feline Herpesvirus-1) و کلسی‌ویروس (Feline Calicivirus)، ایمنی طولانی‌مدتی ایجاد می‌کنند که حداقل سه سال پایدار است. بنابراین، پس از اولین واکسیناسیون در یک سالگی، نیازی به تزریق سالانه این واکسن‌ها نیست و توصیه می‌شود که هر سه سال یک بار تکرار شوند. این رویکرد به کاهش خطر واکنش‌های جانبی (adverse reactions) ناشی از واکسیناسیون‌های مکرر کمک می‌کند.

واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines): بر اساس ریسک و سبک زندگی

واکسن‌های غیر اصلی، مانند واکسن ویروس لوسمی گربه (Feline Leukaemia Virus – FeLV)، تنها در صورتی که گربه شما در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌ها باشد، توصیه می‌شوند. این واکسن‌ها ایمنی کوتاه‌مدت‌تری دارند و اغلب نیاز به تزریق سالانه دارند تا سطح محافظت را حفظ کنند.

• واکسن FeLV: این واکسن برای گربه‌هایی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند یا در خانه‌هایی با گربه‌های دیگر زندگی می‌کنند که به فضای آزاد رفت و آمد دارند، ضروری است.
• واکسن هاری گربه ها (Rabies): واکسن هاری نیز در بسیاری از مناطق یک واکسن اصلی محسوب می‌شود، اما برنامه واکسیناسیون مجدد آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی واکسن‌ها ایمنی یک ساله و برخی دیگر ایمنی سه ساله ایجاد می‌کنند. دامپزشک شما باید با قوانین محلی و دستورالعمل‌های شرکت سازنده در مورد زمان‌بندی تزریق مجدد آشنا باشد.

واکسن‌های غیر اصلی گربه ها (اختیاری)(Non-core Vaccines)

این واکسن‌ها تنها برای گربه‌هایی توصیه می‌شوند که در معرض خطر ابتلا به یک بیماری خاص قرار دارند، و تصمیم‌گیری برای استفاده از آن‌ها باید بر اساس یک تحلیل ریسک-فایده دقیق توسط دامپزشک انجام شود.

• ویروس لوسمی گربه (Feline Leukaemia Virus – FeLV): این واکسن برای گربه‌هایی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند یا با گربه‌های دیگر در تماس نزدیک هستند، ضروری است. FeLV یک بیماری ویروسی کشنده است که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و می‌تواند باعث سرطان شود. این واکسن معمولاً به صورت سالانه تزریق می‌شود.
• هاری (Rabies): همانند سگ‌ها، واکسن هاری برای گربه‌هایی که در مناطق بومی این بیماری زندگی می‌کنند و به فضای آزاد دسترسی دارند، یک واکسن اصلی محسوب می‌شود.

این برنامه جامع، تضمین‌کننده محافظت بهینه برای هر گربه، با توجه به نیازهای فردی آن، خواهد بود.

واکسن‌های غیر اصلی گربه (Non-core Vaccines): واکسیناسیون هدفمند گربه ها

واکسن‌های غیر اصلی، برخلاف واکسن‌های اصلی که برای همه گربه‌ها ضروری هستند، تنها برای گربه‌هایی توصیه می‌شوند که به دلیل سبک زندگی، محل زندگی یا شرایط محیطی خاص خود، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مشخصی قرار دارند. این رویکرد به عنوان واکسیناسیون هدفمند شناخته می‌شود، زیرا بر اساس یک تحلیل ریسک-فایده دقیق برای هر گربه به صورت فردی انجام می‌گردد.

عوامل مهم در تحلیل ریسک واکسن های اختیاری گربه ها

برای تعیین اینکه آیا یک گربه به واکسن غیر اصلی نیاز دارد یا خیر، دامپزشک باید عوامل زیر را ارزیابی کند:

• دسترسی به فضای بیرون از خانه (Outdoor Access): این مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به بسیاری از بیماری‌های عفونی است.
• تماس با گربه‌های دیگر: آیا گربه با سایر گربه‌ها در تماس نزدیک است؟
• موقعیت جغرافیایی: آیا بیماری‌های خاصی مانند لوسمی گربه یا هاری در منطقه شما شایع است؟

اهمیت تصمیم‌گیری دقیق در واکسیناسیون واکسن های اختیاری گربه ها

مهم‌ترین نکته در مورد این واکسن‌ها این است که باید با دقت و بر اساس شرایط خاص گربه شما تزریق شوند. یک واکسیناسیون جامع و مؤثر، واکسیناسیونی است که به دقت برای نیازهای خاص هر حیوان تنظیم شده باشد و از تزریق‌های غیرضروری که می‌توانند ریسک‌های احتمالی داشته باشند، جلوگیری کند.

مثال‌هایی از واکسن‌های غیر اصلی (اختیاری) گربه ها

• ویروس لوسمی گربه (Feline Leukaemia Virus – FeLV): این واکسن برای بچه‌گربه‌ها و گربه‌های بالغی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند یا در خانه‌هایی با گربه‌های دیگر زندگی می‌کنند که به فضای آزاد رفت و آمد دارند، کاملاً ضروری است. FeLV یک بیماری ویروسی کشنده است که سیستم ایمنی را تضعیف کرده و می‌تواند باعث سرطان شود.
• ویروس نقص ایمنی گربه (Feline Immunodeficiency Virus – FIV): واکسن FIV در برخی مناطق در دسترس است و برای گربه‌هایی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند، می‌تواند توصیه شود. با این حال، استفاده از این واکسن ممکن است در نتایج آزمایش‌های تشخیصی برای FIV تداخل ایجاد کند.
• کلامیدیا فلیس (Chlamydophila felis): این واکسن برای گربه‌هایی که در خانه‌هایی با چندین گربه زندگی می‌کنند و سابقه عفونت‌های تنفسی دارند، توصیه می‌شود.
• هاری (Rabies): در مناطقی که هاری شایع است، این واکسن برای گربه‌هایی که به فضای آزاد دسترسی دارند، یک واکسن اصلی در نظر گرفته می‌شود و تزریق آن معمولاً اجباری است.

 واکسن لوسمی ویروس گربه (FeLV): واکسنی حیاتی برای گربه‌های جوان

واکسن ویروس لوسمی گربه (Feline Leukaemia Virus – FeLV) یک واکسن غیر اصلی (Non-core Vaccine) است، اما برای بسیاری از گربه‌ها، به ویژه آن‌هایی که سبک زندگی‌شان آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد، به شدت توصیه می‌شود. FeLV یک بیماری ویروسی جدی و کشنده است که سیستم ایمنی بدن گربه را تضعیف کرده و می‌تواند منجر به انواع سرطان‌ها شود.

ضرورت واکسیناسیون واکسن لوسمی ویروس گربه (FeLV)

انتقال ویروس FeLV معمولاً از طریق تماس نزدیک و طولانی‌مدت با گربه‌های آلوده، به خصوص از طریق بزاق (مانند لیسیدن متقابل و گازگرفتگی) صورت می‌گیرد. به همین دلیل، WSAVA توصیه می‌کند که این واکسن برای تمامی بچه‌گربه‌ها و گربه‌های بالغی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند یا با گربه‌های دیگر در تماس نزدیک هستند، تزریق شود. این شامل گربه‌هایی می‌شود که در خانه‌هایی با گربه‌های دیگر زندگی می‌کنند که آن‌ها نیز به فضای آزاد رفت‌وآمد دارند.

پروتکل واکسیناسیون واکسن لوسمی ویروس گربه (FeLV)

واکسن FeLV به صورت یک دوره واکسیناسیون اولیه (Primary Vaccination) در بچه‌گربه‌ها و پس از آن، به صورت تزریق سالانه (Annual Booster) برای گربه‌هایی که در معرض خطر باقی می‌مانند، تزریق می‌شود. این واکسن به طور معمول از سن ۸ تا ۹ هفتگی شروع شده و دوز دوم آن با فاصله ۳ تا ۴ هفته تزریق می‌گردد.

نکته بسیار مهم: قبل از واکسیناسیون با FeLV، تمامی گربه‌ها، به خصوص آن‌هایی که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند، باید برای اطمینان از اینکه قبلاً به ویروس آلوده نشده‌اند، آزمایش FeLV دهند. واکسیناسیون گربه‌ای که از قبل آلوده شده، فایده‌ای ندارد.
در نهایت، تصمیم‌گیری برای واکسیناسیون FeLV یک نمونه بارز از واکسیناسیون هدفمند است که بر اساس یک تحلیل دقیق از سبک زندگی و ریسک مواجهه گربه انجام می‌شود و نقشی کلیدی در حفظ سلامت طولانی‌مدت آن دارد.

واکسن بوردتلا گربه ها و واکسن کلامیدوفیلا گربه ها

همانطور که در مورد سگ‌ها توضیح داده شد، واکسن‌های بوردتلا برونشی‌سپتیکا (Bordetella bronchiseptica) و کلامیدیا فلیس (Chlamydophila felis) نیز در گربه‌ها جزو واکسن‌های غیر اصلی (Non-core Vaccines) دسته‌بندی می‌شوند. استفاده از این واکسن‌ها تنها در شرایط خاص و بر اساس ارزیابی دقیق ریسک-فایده (risk-benefit analysis) توصیه می‌گردد.

واکسن بوردتلا در گربه‌ها

باکتری بوردتلا برونشی‌سپتیکا عامل بیماری تنفسی در سگ‌ها و گربه‌ها است. در گربه‌ها، این باکتری می‌تواند باعث عفونت‌های تنفسی فوقانی (Upper Respiratory Infections) شود که با علائمی مانند عطسه، تب خفیف و ترشحات بینی همراه است.

• ضرورت: واکسن بوردتلا برای گربه‌هایی که در معرض تماس نزدیک با گربه‌های دیگر قرار دارند، مانند گربه‌هایی که در پناهگاه‌ها، پانسیون‌ها یا در خانه‌هایی با تعداد زیادی گربه زندگی می‌کنند، توصیه می‌شود.
• نحوه تزریق: این واکسن معمولاً به صورت داخل بینی (intranasal) و به صورت سالانه (annually) تزریق می‌شود تا ایمنی پایدار حفظ گردد.

واکسن کلامیدوفیلا در گربه‌ها

کلامیدوفیلا فلیس یک باکتری است که یکی از عوامل بیماری تنفسی فوقانی گربه‌ها محسوب می‌شود. این باکتری اغلب باعث التهاب ملتحمه (conjunctivitis) می‌شود که با قرمزی و تورم چشم‌ها و ترشحات چشمی همراه است.

• ضرورت: واکسن کلامیدوفیلا نیز به عنوان یک واکسن غیر اصلی شناخته می‌شود و برای گربه‌هایی که در معرض تماس نزدیک با گربه‌های دیگر هستند یا سابقه عفونت‌های تنفسی مزمن در آن‌ها وجود دارد، توصیه می‌گردد.
• نحوه تزریق: این واکسن نیز معمولاً به صورت سالانه تزریق می‌شود تا ایمنی لازم را فراهم کند.

واکسن‌های توصیه نشده برای گربه‌ها: ویروس نقص ایمنی گربه (FIV)

واکسن ویروس نقص ایمنی گربه (Feline Immunodeficiency Virus – FIV)، یک واکسن غیر اصلی (Non-core Vaccine) است که در برخی مناطق در دسترس می‌باشد. با این حال، بر اساس دستورالعمل‌های گروه راهنمای واکسیناسیون WSAVA، استفاده از این واکسن به دلیل ملاحظات مهمی، توصیه نمی‌شود.

ماهیت بیماری FIV گربه ها و راه‌های انتقال

ویروس FIV به سیستم ایمنی گربه حمله کرده و آن را تضعیف می‌کند و گربه را در برابر عفونت‌های ثانویه آسیب‌پذیر می‌سازد. انتقال این ویروس عمدتاً از طریق گازگرفتگی عمیق در درگیری‌ها بین گربه‌ها اتفاق می‌افتد. بنابراین، گربه‌های نری که به فضای بیرون از خانه دسترسی دارند و درگیر نزاع با سایر گربه‌ها می‌شوند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

دلایل عدم توصیه واکسن FIV

WSAVA به چند دلیل اصلی استفاده از این واکسن را توصیه نمی‌کند:

• تداخل با آزمایش‌های تشخیصی: مهم‌ترین دلیل این است که واکسن FIV باعث تولید آنتی‌بادی (antibody) در بدن گربه می‌شود که در نتیجه، آزمایش‌های استاندارد تشخیصی FIV را که بر اساس شناسایی همین آنتی‌بادی‌ها کار می‌کنند، مثبت کاذب نشان می‌دهد. این امر باعث می‌شود که تشخیص وضعیت واقعی گربه (آیا واقعاً آلوده است یا فقط واکسینه شده است؟) بسیار دشوار شود و در نتیجه، مدیریت بیماری در پناهگاه‌ها یا کلینیک‌ها پیچیده گردد.
• تنوع سویه‌ها: ویروس FIV دارای سویه‌های مختلفی است و واکسن موجود تنها از برخی از این سویه‌ها محافظت می‌کند و ممکن است در برابر سویه‌های دیگر اثربخشی نداشته باشد.

مدیریت ریسک برای واکسن FIV

بهترین راه برای محافظت از گربه در برابر ویروس FIV، محدود کردن دسترسی او به فضای بیرون از خانه و جلوگیری از تماس با گربه‌های ناآشنا و آلوده است. این اقدامات پیشگیرانه بسیار مؤثرتر از واکسیناسیون هستند.
در نهایت، به دلیل تداخل با تشخیص بیماری و اثربخشی محدود، واکسیناسیون با واکسن FIV به طور کلی توسط WSAVA توصیه نمی‌شود و تمرکز اصلی باید بر روی واکسیناسیون با واکسن‌های اصلی و واکسن‌های غیر اصلی دیگر مانند FeLV (در صورت نیاز) باشد.

سوالات متداول (FAQ) درباره واکسیناسیون حیوانات خانگی

این بخش برای پاسخ به سؤالات پرتکرار و رفع ابهامات رایج در مورد واکسیناسیون حیوانات خانگی طراحی شده است. پاسخ‌ها مستقیماً از توصیه‌ها و دانش ارائه شده در مقاله WSAVA و ترجمه آن استخراج شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که اطلاعات دقیق، معتبر و منطبق با اصول علمی روز دامپزشکی هستند.

آیا زدن واکسن‌های خارجی بهتر از واکسن‌های ایرانی است؟

مقاله WSAVA که مرجع ما در این مقاله است، به طور مستقیم به مقایسه واکسن‌های تولیدی در کشورهای خاص نمی‌پردازد. این مقاله بر اصول علمی واکسیناسیون، شامل نوع واکسن‌ها (اصلی و غیر اصلی)، زمان‌بندی تزریق و عوامل خطر تمرکز دارد. آنچه از دیدگاه علمی اهمیت دارد، کیفیت و اثربخشی واکسن است، نه کشور سازنده آن. یک واکسن باکیفیت باید ایمنی و اثربخشی خود را از طریق آزمایش‌های دقیق ثابت کرده باشد. همچنین، شرایط نگهداری و حمل‌ونقل (Cold Chain) واکسن از اهمیت حیاتی برخوردار است؛ اگر یک واکسن با کیفیت بالا در شرایط نامناسب نگهداری شود، اثربخشی خود را از دست می‌دهد. بنابراین، به جای تمرکز بر ملیت واکسن، دامپزشکان باید واکسنی را انتخاب کنند که دارای تأییدیه‌های لازم، نگهداری صحیح و مطابقت با بیماری‌های شایع در منطقه باشد.

آیا واکسن هاری در ایران هر سال باید تکرار شود؟

با توجه به شیوع بالای بیماری هاری در ایران، این بیماری به عنوان یک بیماری بومی (Endemic) در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، تزریق واکسن هاری برای سگ‌ها و گربه‌ها، یک اقدام حیاتی برای سلامت فردی حیوان و همچنین بهداشت عمومی جامعه است. پروتکل واکسیناسیون هاری در ایران معمولاً شامل یک دوز اولیه در سنین پایین (حدود سه تا چهار ماهگی) و پس از آن، یک تزریق یادآور سالانه است. این رویه، در بسیاری از مراکز دامپزشکی و با توجه به قوانین محلی، برای اطمینان از حفظ ایمنی پایدار در برابر این بیماری کشنده دنبال می‌شود، زیرا واکسیناسیون منظم به جلوگیری از انتقال بیماری به انسان نیز کمک شایانی می‌کند.

عوارض واکسیناسیون در سگ و گربه چیست؟

واکسیناسیون، مانند هر فرآیند پزشکی دیگری، ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. این عوارض معمولاً خفیف و موقت هستند و به ندرت به عوارض جدی منجر می‌شوند.

• عوارض خفیف و شایع: این عوارض اغلب در یک یا دو روز اول پس از تزریق مشاهده می‌شوند و شامل درد یا تورم موضعی در محل تزریق، تب خفیف، بی‌حالی و کاهش اشتها هستند. این علائم معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شوند.
• عوارض نادر و جدی: در موارد بسیار نادر، ممکن است واکنش‌های شدیدتری رخ دهد که نیاز به مراجعه فوری به دامپزشک دارند. این عوارض شامل واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) است که می‌تواند باعث مشکل در تنفس، تورم صورت و بدن، استفراغ و اسهال شدید شود. همچنین، تومور در محل تزریق (SARCOMA) نیز یک عارضه بسیار نادر است که در گربه‌ها بیشتر از سگ‌ها مشاهده می‌شود. به همین دلیل، تزریق واکسن‌ها در مناطق خاصی از بدن که امکان جراحی و برداشتن تومور در صورت لزوم وجود داشته باشد، توصیه می‌شود.

بهترین راه برای به حداقل رساندن خطرات، پیروی از یک برنامه واکسیناسیون هدفمند است که تنها واکسن‌های لازم را بر اساس سبک زندگی و ریسک حیوان تجویز می‌کند، و از تزریق‌های غیرضروری پرهیز می‌شود.

واکسن زدن در خانه بهتر است یا در کلینیک دامپزشکی؟

واکسیناسیون حیوانات خانگی باید همیشه در کلینیک دامپزشکی و توسط یک دامپزشک مجرب انجام شود. واکسن زدن در خانه، حتی اگر توسط یک فرد آشنا با این کار انجام شود، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

دلایل واکسیناسیون در کلینیک

• معاینه پیش از واکسیناسیون: یک دامپزشک قبل از تزریق واکسن، حیوان را به طور کامل معاینه می‌کند تا مطمئن شود که او سالم است و هیچ بیماری زمینه‌ای ندارد. واکسن زدن به حیوانی که بیمار است می‌تواند باعث بروز واکنش‌های جدی یا کاهش اثربخشی واکسن شود.
• شرایط نگهداری واکسن: واکسن‌ها باید در شرایط دمایی خاص (زنجیره سرد) نگهداری شوند. این شرایط در کلینیک‌های دامپزشکی به دقت رعایت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که واکسن قدرت خود را از دست نداده است.
• مدیریت عوارض احتمالی: در موارد نادر، ممکن است حیوان به واکسن واکنش‌های آلرژیک شدید نشان دهد. در محیط کلینیک، تجهیزات و داروهای لازم برای مدیریت فوری این شرایط اورژانسی در دسترس هستند.
• ثبت دقیق سوابق: تزریق واکسن در کلینیک به دامپزشک امکان می‌دهد تا سوابق واکسیناسیون حیوان را به دقت ثبت کند. این سوابق برای یادآوری دوزهای بعدی و همچنین ارائه گواهی واکسیناسیون در صورت لزوم (مثلاً برای سفر یا پانسیون) بسیار مهم است.

در نهایت، واکسیناسیون فرآیندی فراتر از یک تزریق ساده است و باید به عنوان یک اقدام پزشکی جدی تحت نظارت و با مسئولیت یک متخصص انجام شود.

چرا حیوان واکسینه شده من باز هم بیمار شد؟

اینکه یک حیوان واکسینه شده بیمار شود، ممکن است نگران‌کننده باشد، اما دلایل مختلفی برای این اتفاق وجود دارد. واکسن‌ها محافظت ۱۰۰ درصدی تضمین نمی‌کنند، اما شانس ابتلا به بیماری‌های جدی را به شدت کاهش می‌دهند.

• “پنجره آسیب‌پذیری” (Window of Susceptibility): بچه‌گربه‌ها و توله‌سگ‌ها آنتی‌بادی‌های مادری را از شیر دریافت می‌کنند که آن‌ها را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. با گذشت زمان، این آنتی‌بادی‌ها از بین می‌روند و حیوان در معرض خطر قرار می‌گیرد. اگرچه واکسیناسیون به موقع انجام شده، ممکن است حیوان دقیقاً در همین “پنجره آسیب‌پذیری” با ویروس مواجه شده باشد.
• ناقص بودن برنامه واکسیناسیون: برای ایجاد ایمنی کامل، حیوان باید کل دوره واکسیناسیون خود را تکمیل کند. اگر یک یا چند دوز یادآور (booster) فراموش شده باشد، ایمنی حیوان ناقص می‌ماند و در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیر خواهد بود.
• ابتلا به بیماری قبل از واکسیناسیون: حیوان ممکن است قبل از تزریق واکسن، به ویروس آلوده شده باشد. در این حالت، واکسن نمی‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد.
• سویه‌های مختلف بیماری: برخی از بیماری‌ها، مانند بیماری‌های تنفسی، دارای سویه‌های مختلفی هستند. واکسن ممکن است در برابر یکی از سویه‌ها محافظت ایجاد کند، اما حیوان توسط سویه دیگری بیمار شده باشد.
• عملکرد ضعیف سیستم ایمنی: در برخی موارد، سیستم ایمنی حیوان به دلیل استرس، بیماری‌های دیگر یا ژنتیک، به واکسن به درستی پاسخ نمی‌دهد و ایمنی کافی ایجاد نمی‌کند.

به خاطر داشته باشید که واکسیناسیون مانند یک کمربند ایمنی است؛ خطر را به شدت کاهش می‌دهد، اما از هرگونه آسیب احتمالی جلوگیری نمی‌کند. مهم‌ترین فایده واکسن، کاهش شدت بیماری در صورت ابتلا و جلوگیری از مرگ ناشی از آن است.

هزینه واکسیناسیون سگ و گربه چقدر است؟

هزینه واکسیناسیون سگ و گربه، به صورت نرخ مصوب سازمانی از سوی سازمان‌های دامپزشکی کشور تعیین می‌شود و در تمامی کلینیک‌های دامپزشکی توسط دامپزشک متخصص برآورد و دریافت می‌گردد. این هزینه می‌تواند بر اساس نوع واکسن (اصلی یا غیر اصلی)، تعداد دوزهای مورد نیاز و نوع حیوان (سگ یا گربه) متغیر باشد. بنابراین، برای اطلاع از قیمت دقیق، باید به کلینیک دامپزشکی مراجعه کرده و پس از معاینه و تعیین پروتکل واکسیناسیون مناسب توسط دامپزشک، از هزینه دقیق مطلع شوید. این روش تضمین می‌کند که واکسیناسیون به صورت استاندارد، ایمن و بر اساس نیازهای واقعی حیوان شما انجام پذیرد.

تفاوت واکسن‌های چندگانه و تک‌گانه چیست؟

واکسن‌های چندگانه (Combination Vaccines) و تک‌گانه (Monovalent Vaccines) در تعداد بیماری‌هایی که علیه آن‌ها ایمنی ایجاد می‌کنند، تفاوت دارند.

• واکسن‌های چندگانه: این واکسن‌ها حاوی آنتی‌ژن‌های چندین عامل بیماری‌زا هستند و با یک تزریق، حیوان را در برابر چند بیماری به طور همزمان ایمن می‌کنند. به عنوان مثال، واکسن سه‌گانه گربه‌ها (FVRCP) از گربه در برابر ویروس پن‌لکوپنی، هرپس‌ویروس و کلسی‌ویروس محافظت می‌کند. استفاده از واکسن‌های چندگانه تعداد تزریقات را کاهش داده و فرآیند واکسیناسیون را برای حیوان و صاحبش ساده‌تر می‌سازد.
• واکسن‌های تک‌گانه: این واکسن‌ها تنها حاوی آنتی‌ژن یک عامل بیماری‌زا هستند و فقط علیه یک بیماری ایمنی ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، واکسن هاری معمولاً به صورت تک‌گانه عرضه می‌شود.

دامپزشک با توجه به پروتکل واکسیناسیون و نیازهای خاص حیوان، از این دو نوع واکسن به صورت ترکیبی استفاده می‌کند تا بهترین و کامل‌ترین برنامه ایمن‌سازی را برای حیوان شما فراهم کند.

آیا واکسیناسیون برای توله سگ یا بچه گربه بیمار خطرناک است؟

واکسیناسیون توله سگ‌ها و بچه‌گربه‌های بیمار توصیه نمی‌شود و می‌تواند خطرناک باشد. یک دامپزشک قبل از تزریق واکسن، حیوان را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که سالم و بدون هیچ‌گونه علائم بیماری است. سیستم ایمنی بدن حیوان بیمار در حال مبارزه با عفونت موجود است و اگر در این شرایط واکسن دریافت کند، ممکن است پاسخ ایمنی مناسبی به واکسن ندهد و یا بیماری‌اش تشدید شود. بنابراین، بهتر است ابتدا بیماری حیوان درمان شده و سپس در یک زمان مناسب و با نظر دامپزشک، برنامه واکسیناسیون مجدداً آغاز گردد تا بدن حیوان بتواند به درستی به واکسن پاسخ دهد و ایمنی لازم را ایجاد کند.

آیا به حیوانات مسن هم باید واکسن زد؟

بله، واکسیناسیون برای حیوانات مسن نیز همچنان ضروری است، اما رویکرد واکسیناسیون باید با توجه به سن و شرایط سلامتی آن‌ها تنظیم شود.

• اهمیت واکسن‌های اصلی: حیوانات مسن نیز مانند حیوانات جوان، به محافظت در برابر بیماری‌های اصلی و کشنده نیاز دارند. با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن حیوان ضعیف می‌شود و توانایی آن برای مبارزه با عفونت‌ها کاهش می‌یابد. بنابراین، واکسیناسیون با واکسن‌های اصلی (مانند هاری و واکسن‌های چندگانه) برای حفظ سلامت و افزایش مقاومت بدن آن‌ها حیاتی است.
• ارزیابی ریسک و سلامت عمومی: قبل از واکسیناسیون حیوانات مسن، یک دامپزشک باید سلامت عمومی آن‌ها را به طور کامل ارزیابی کند. واکسیناسیون تنها باید برای حیواناتی که در سلامت کامل هستند، انجام شود. همچنین، با توجه به سبک زندگی حیوان، دامپزشک می‌تواند در مورد واکسن‌های غیر اصلی (Non-core) مانند واکسن FeLV تصمیم‌گیری کند.
• پروتکل واکسیناسیون: با توجه به اینکه ایمنی ناشی از واکسن‌های اصلی معمولاً برای سه سال یا بیشتر پایدار است، تکرار واکسیناسیون برای حیوانات مسن نیز می‌تواند هر سه سال یک بار (یا طبق توصیه دامپزشک) انجام شود. در نهایت، تصمیم‌گیری در مورد واکسیناسیون حیوان مسن یک تصمیم شخصی است که با مشورت دامپزشک و بر اساس یک تحلیل دقیق از سبک زندگی و وضعیت سلامتی حیوان اتخاذ می‌شود.

آیا واکسن سگ برای گربه قابل استفاده است یا بالعکس؟

خیر، واکسن سگ برای گربه قابل استفاده نیست و این کار می‌تواند بسیار خطرناک باشد. واکسن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای گونه‌های خاصی از حیوانات، مانند سگ یا گربه، ایمنی ایجاد کنند. هر گونه از حیوانات دارای فیزیولوژی، سیستم ایمنی و بیماری‌های خاص خود است که واکسن‌های مربوطه بر اساس آن‌ها تولید می‌شوند.

• تفاوت در بیماری‌ها: بسیاری از بیماری‌های سگ‌ها و گربه‌ها با یکدیگر متفاوت هستند و واکسن‌های آن‌ها نیز برای مقابله با عوامل بیماری‌زای خاص همان گونه تولید می‌شوند. به عنوان مثال، ویروس پاروویروس سگ (Canine Parvovirus) متفاوت از ویروس پن‌لکوپنی گربه (Feline Panleukopenia Virus) است و واکسن سگ برای گربه هیچ‌گونه محافظتی ایجاد نخواهد کرد.
• واکنش‌های آلرژیک: علاوه بر عدم اثربخشی، تزریق واکسن یک گونه به گونه دیگر می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدید و خطرناک یا حتی مرگ حیوان شود.

بنابراین، واکسیناسیون باید همیشه با استفاده از واکسن‌های مناسب برای هر گونه از حیوانات و تحت نظارت مستقیم دامپزشک انجام شود تا از سلامت و ایمنی آن‌ها اطمینان حاصل گردد.

در صورت گم شدن دفترچه واکسیناسیون حیوان خانگی چه باید کرد؟

اگر دفترچه واکسیناسیون حیوان خانگی شما گم شد، نباید نگران باشید، زیرا اطلاعات واکسیناسیون در پرونده پزشکی حیوان در کلینیک دامپزشکی ثبت شده است.

• تماس با کلینیک دامپزشکی: اولین و مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید، تماس با کلینیکی است که واکسیناسیون‌ها در آنجا انجام شده است. آن‌ها سوابق کامل واکسیناسیون حیوان شما را در پرونده‌اش دارند و می‌توانند یک دفترچه جدید برای شما صادر کنند یا اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهند.
• ارائه اطلاعات دقیق: اگر واکسیناسیون در چند کلینیک مختلف انجام شده، بهتر است با تمام آن‌ها تماس بگیرید. ارائه اطلاعاتی مانند نام حیوان، سن تقریبی، نژاد و تاریخ حدودی آخرین واکسیناسیون می‌تواند به پیدا کردن پرونده کمک کند.
• در صورت عدم دسترسی به سوابق: اگر به هر دلیلی امکان دسترسی به سوابق واکسیناسیون قبلی وجود نداشت، دامپزشک ممکن است دو گزینه را پیشنهاد دهد: ۱)تکرار واکسیناسیون: از آنجایی که واکسیناسیون بیش از حد (over-vaccination) برای حیوان سالم خطرناک نیست، دامپزشک ممکن است توصیه کند که یک دوره واکسیناسیون مجدد (واکسن‌های اصلی) را شروع کنید تا ایمنی حیوان تضمین شود. ۲)آزمایش سطح آنتی‌بادی (Antibody Titer Test): این آزمایش سطح آنتی‌بادی‌های موجود در بدن حیوان را اندازه‌گیری می‌کند تا مشخص شود که آیا هنوز در برابر بیماری‌های اصلی ایمن است یا خیر. این گزینه اغلب هزینه بیشتری دارد، اما می‌تواند از واکسیناسیون غیرضروری جلوگیری کند.

در نهایت، مهم است که در اولین فرصت برای واکسیناسیون مجدد یا بازیابی اطلاعات اقدام کنید، به خصوص اگر حیوان شما نیاز به سفر یا رفتن به پانسیون دارد.

واکسن‌های حیوانات خانگی چه نقشی در سلامت انسان دارند؟ (زونوز)

بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، که به آن‌ها بیماری‌های زئونوز (Zoonoses) گفته می‌شود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. واکسیناسیون حیوانات خانگی نقش حیاتی در کنترل و پیشگیری از این بیماری‌ها دارد. این اقدام نه تنها سلامت حیوانات را تضمین می‌کند، بلکه به طور مستقیم از انتقال این بیماری‌ها به انسان نیز جلوگیری به عمل می‌آورد.
یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مثال‌ها، واکسن هاری است. بیماری هاری یک بیماری ویروسی کشنده است که از طریق بزاق حیوانات آلوده (معمولاً با گازگرفتگی) به انسان منتقل می‌شود و در صورت عدم درمان به موقع، تقریباً همیشه منجر به مرگ خواهد شد. واکسیناسیون منظم سگ‌ها و گربه‌ها علیه هاری، مؤثرترین راه برای از بین بردن خطر انتقال این بیماری به انسان است.
بیماری دیگری مانند لپتوسپیروز نیز از طریق ادرار حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شود. با واکسینه کردن سگ‌ها علیه این بیماری، خطر ابتلا به آن در انسان به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.
در نهایت، واکسیناسیون حیوانات خانگی یک اقدام مسئولانه و ضروری برای حفظ سلامت عمومی است و به عنوان یک سپر محافظتی در برابر بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان عمل می‌کند.

سخن پایانی: سفری آگاهانه در دنیای واکسیناسیون حیوانات خانگی

تبریک می‌گوییم! شما با مطالعه این راهنمای جامع، یک گام بزرگ و مهم در مسیر تبدیل شدن به یک سرپرست آگاه و مسئول برداشته‌اید. واکسیناسیون دیگر یک فرآیند پیچیده و سردرگم‌کننده نیست، بلکه یک تصمیم‌گیری هوشمندانه و حیاتی بر اساس آخرین یافته‌های علمی است. به یاد داشته باشید که با انتخاب واکسیناسیون هدفمند، نه تنها از سلامت حیوان دوست‌داشتنی خود محافظت می‌کنید، بلکه به سلامت عمومی جامعه نیز کمک می‌رسانید. با علم به اینکه واکسن گربه و واکسن سگ چگونه کار می‌کنند و چگونه باید آن‌ها را مدیریت کرد، می‌توانید با آرامش و اطمینان، بهترین تصمیم‌ها را برای دوست کوچک خود بگیرید. از این به بعد، هر وقت سؤالی در مورد واکسیناسیون حیوانات خانگی داشتید، می‌دانید که پاسخ‌های درست و علمی در دسترس شماست. با ما همراه باشید تا سلامت و شادابی را برای حیوانات خانگی خود به ارمغان آوریم.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از انگل و کنه ها در سگ و گربه؛ علت تداوم مصرف دارو های ضد انگل با وجود اینکه محیط تمیز است!

منبع استفاده شده در نوشتن مقاله واکسیناسیون حیوانات خانگی

Guidelines Vaccination – World Small Animal Veterinary Association (wsava) – Recommendations on vaccination for Asian small animal practitioners: a report of the WSAVA Vaccination Guidelines Group: M. J. Day, U. Karkare, R. D. Schultz, R. Squires, H. Tsujimoto.